ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2548 เป็นต้นมา องค์การอนามัยโลกได้เริ่มจัดทำรายการยาปฏิชีวนะที่สำคัญทางการแพทย์ และยาปฏิชีวนะที่สำคัญอย่างยิ่ง และได้ปรับปรุงเนื้อหาให้ทันสมัยอย่างสม่ำเสมอ ยาปฏิชีวนะที่สำคัญทางการแพทย์นั้นมีการนำไปใช้ทั้งในคนและสัตว์[1] คนไทยทั่วไปมักเรียกยาปฏิชีวนะที่มีฤทธ์ต้านเชื้อแบคทีเรียผิดๆ ว่า “ยาแก้อักเสบ”
ยาปฏิชีวนะที่สำคัญทางการแพทย์นั้นสามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภทตามความสำคัญของการนำไปใช้รักษามนุษย์ รายการยาที่สร้างขึ้นมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้หน่วยงานสาธารณสุข และการเกษตร ทราบว่ายาปฏิชีวนะตัวใดมีความสำคัญและควรใช้อย่างระมัดระวังทั้งในคนและสัตว์ เพื่อไม่ให้มีปัญหาเชื้อดื้อยาซึ่งจะนำความสูญเสียมาสู่ทั้งคนและสัตว์
ในปี พ.ศ. 2559[1] ข้อสรุปจากการประชุมเชิงปฏิบัติการของผู้เชี่ยวชาญที่จัดโดยองค์การอนามัยโลกมีดังนี้:
- มีหลักฐานชัดเจนถึงผลกระทบต่อสุขภาพคนจากเชื้อดื้อยา ที่เกิดจากการใช้ยาปฏิชีวนะที่นำไปใช้ในการเลี้ยงสัตว์ และนำไปใช้ด้วยวัตถุประสงค์อื่นๆ นอกจากการใช้ในคน
- ปริมาณและรูปแบบของการใช้ยาปฏิชีวนะในการเลี้ยงสัตว์ มีผลต่อการเกิดแบคทีเรียดื้อยาในสัตว์และผลิตภัณฑ์อาหาร และเพิ่มโอกาสที่มนุษย์จะติดเชื้อแบคทีเรียดื้อยาได้
- ผลที่ตามมาของเชื้อดื้อยานั้นจะรุนแรงมาก ถ้าเชื้อดื้อต่อยาปฏิชีวนะที่สำคัญอย่างยิ่ง
เป็นที่น่าสังเกตว่า ยาบางตัวที่ใช้ในสัตว์ เช่น ทิลมิโคซิน (tilmicosin) ไม่ได้มีการใช้ในมนุษย์ แต่ถือว่าเป็นยาปฏิชีวนะที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากยาทิลมิโคซินอยู่ในกลุ่มเดียวกันกับยาปฏิชีวนะที่มีความสำคัญในการใช้รักษามนุษย์ (กลุ่มยาแมคโครไลด์ - macrolides) การใช้ยาทิลมิโคซินปริมาณมากในภาคปศุสัตว์ อาจนำไปสู่การเกิดและการแพร่กระจายของแบคทีเรียที่ดื้อต่อยากลุ่มแมคโครไลด์ได้
การศึกษาในประเทศสหรัฐอเมริกาพบยีน เอ็มซีอาร์วัน (mcr-1) ในแบคทีเรียเอสเคอริเชีย โคไล ในผู้หญิงจากเพนซิลเวเนียที่มีการติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ แบคทีเรียที่มียีน เอ็มซีอาร์วัน (mcr-1) นั้นดื้อต่อยาปฏิชีวนะที่เรียกว่า โคลิสติน กระทรวงเกษตรของประเทศสหรัฐอเมริการายงานว่า ได้มีการตรวจพบยีนดังกล่าวในตัวอย่างลำไส้ของสุกรด้วยเช่นกัน[2]
ยาโคลิสตินถือเป็นยาปฏิชีวนะขนานสุดท้ายไม่กี่ตัวที่จะสามารถใช้รักษาโรคติดเชื้อแบคทีเรียที่ดื้อยาหลายขนานได้[2] โคลิสตินจึงถูกจัดว่าเป็นยาปฏิชีวนะที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง และได้ออกคำสั่งควบคุมการใช้โคลิสตินในการรักษาโรคในสัตว์
สามารถดูวีดีโอเพิ่มเติมเกี่ยวกับ "ยาปฏิชีวนะที่สำคัญอย่างยิ่ง" ได้ที่
World wide weekend สมาคมผู้บริโภคเรียกร้องให้ KFC หยุดใช้ยาปฏิชีวนะในไก่ (13 ส.ค.59) (ผลิตโดย BECTERO.NEWS วันที่ 08/25/2559)
เอกสารอ้างอิง
1 WHO. (2017, November 17). WHO guidelines on use of medically important antimicrobials in food-producing animals. Retrieved from http://www.who.int/foodsafety/publications/cia_guidelines/en/
2 Branswell, H. (2016, May 26). The world's worst superbug has made its way to the US. Retrieved from http://www.businessinsider.com/superbug-resistant-to-colistin-found-in-us-2016-5